Αυτοπαραγωγή-Αυτοδιανομή

Σε έναν ιδεατό κόσμο, το μόνο που θα έπρεπε να απασχολεί έναν καλλιτέχνη-δημιουργό, θα ήταν η διαδικασία της καθαυτό δημιουργίας. Δεν θα τον απασχολούσε το ζήτημα της πρόσβασης του κοινό στο δημιούργημά του, μιας και θα αποτελούσε εύκολη υπόθεση.

Δυστυχώς, για αιώνες, τα έργα υψηλής τέχνης-τουλάχιστον η απόκτησή τους- αποτελούσαν προνόμιο ισχυρών, πολιτικά ή/και οικονομικά. Τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα, αναγκάζονταν να περιορίζονται στο να θαυμάζουν τα καλλιτεχνήματα που διακοσμούσαν τους ναούς και τους δημόσιους χώρους.

Στην εποχή της νεωτερικότητας-για το μεγαλύτερο διάστημα τουλάχιστον- τούτο παρέμεινε αμετάβλητο. Σε συνδυασμό με τον αποκλεισμό των ευρύτερων πληθυσμών, η απόλαυση ενός έργου τέχνης αφορούσε μια οικονομική ελίτ.

Τον 20^ο αιώνα τα πράγματα, σταδιακά, άρχισαν να αλλάζουν. Αν υπάρχει μια τομή, αυτή οφείλεται στο κίνημα των Καταστασιακών (Situationist International). Πρόκειται για ένα ρεύμα με εκφάνσεις φιλοσοφικές, πολιτικές και καλλιτεχνικές. Τότε τέθηκε, ευθέως, το ζήτημα της άμεσης πρόσβασης των μαζών στην τέχνη, στην απόλαυσή της και-το σημαντικότερο- στην ίδια τη δημιουργία!

Η εμφάνιση και εξάπλωση του ροκ ‘ν’ ρολ, προλείανε το δρόμο για την αβυσσαλέα που επέφερε η εμφάνιση του πανκ και, ιδιαίτερα, του βρετανικού σχήματος των Sex Pistols. Το συγκρότημα είχε ως μάνατζερ τον δαιμόνιο Malcolm Mclaren, δηλωμένα επηρεασμένο από τους Καταστασιακούς.

Οι τακτικές με τις οποίες ο συγκεκριμένος τύπος λάνσαρε τους Sex Pistols, απαιτεί ξεχωριστή ανάρτηση, για την οποία επιφυλάσσομαι στο μέλλον. Εκεί που θέλω να εστιάσω, είναι στα νέα ήθη, τα οποία επέφερε το σαρωτικό κίνημα του πανκ τόσο στη διαδικασία της δημιουργίας ( όχι μόνο τη μουσική), όσο και στη διανομή των παραγόμενων τεχνουργημάτων.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’70-οπότε και έκανε την εμφάνισή του το πανκ- έχουμε, παράλληλα την εμφάνιση του φαινομένου που καλείται D.I.Y. (Do It Yourself: κάν’το μόνος σου). Εμφανίστηκαν οι πρώτες Ανεξάρτητες δισκογραφικές εταιρείες (βλ. Stiff, Factory, Fiction, 4AD 2Tone κ.α.) οι οποίες έδιναν βήμα σε μουσικούς, οι οποίοι δεν υπήρχε περίπτωση ή, έστω, ήταν δύσκολο να βρεθεί δισκογραφική εταιρεία που θα παρήγαγε και θα διένειμε τους δίσκους τους ( με κάποιες εξαιρέσεις, όπως αυτή των Clash στη CBS). Επίσης, στα πλαίσια της DIY νοοτροπίας έχουμε τα πρώτα fanzines, αυτοσχέδια περιοδικά που δημιουργούνταν με ανύπαρκτα μέσα από παθιασμένα παιδιά και νέους που, έτσι, έβρισκαν χώρο να εκφράσουν τις ανησυχίες τους για ποικίλα θέματα, όπως κινηματογράφος, τέχνες, βιβλία, πολιτική και, φυσικά, μουσική. Ακόμα και για εναλλακτικού τύπου τρόπο ντυσίματος.

Το εντυπωσιακό ήταν το πόσο γρήγορα το φαινόμενο αυτό εξαπλώθηκε σχεδόν σε κάθε σημείο της οικουμένης. Εξίσου εντυπωσιακό είναι πως, μουσικά τουλάχιστον, δεν περιορίστηκε μονάχα στην πανκ ροκ μουσική σκηνή. Αντίθετα αποτέλεσε ένα υπόγειο (underground) και εναλλακτικό κύκλωμα, παράλληλα με αυτό που τόσα χρόνια αποκαλούμε “mainstream”. Και, βέβαια, εναγκάλισε ποικίλες ηχητικές εκφάνσεις.

Ένα ζήτημα, ωστόσο, που εξακολουθούσε να υπάρχει, ήταν εκείνο της αναγκαίας ύπαρξης ενός μεσάζοντα που θα έφερνε το κοινό σε επαφή με το δημιουργό και τα έργα του: ένα μουσικό άλμπουμ έπρεπε να ηχογραφηθεί σε ένα ακριβό στούντιο, να κοπεί σε βινύλιο και σιντι, συνοδευόμενο από μια καλαίσθητη διακόσμηση (εξώφυλλο, συσκευασία-digipack). Ένα βιβλίο πρέπει να τυπωθεί σε αρκετά αντίτυπα και χρειάζεται να φιλοτεχνηθεί ένα κατάλληλο εξώφυλλο. Όλα αυτά, τέλος, πρέπει να βρουν το δρόμο τους στα δισκοπωλεία και βιβλιοπωλεία, αντίστοιχα, ώστε να μπορούν οι ενδιαφερόμενοι φιλότεχνοι, να τα εφοδιαστούν.

Τα περισσότερα από αυτά τα εμπόδια, σήμερα, μπορούμε να τα ξεπεράσουμε χάρη στην τελευταία μεγάλη επανάσταση: αυτή του διαδικτύου και της τεχνολογίας των υπολογιστών!

Στον τομέα της μουσικής δημιουργίας, κυκλοφορούν αρκετά προγράμματα ηχογράφησης και επεξεργασίας ήχου, ενώ το απαιτούμενο hardware (υπολογιστές, κάρτες ήχου και μικρόφωνα) έχουν φτάσει σε εξαιρετικά προσβάσιμες τιμές! Και, φυσικά, δεν χρειάζεται κάποιος μεσάζοντας ώστε να διατεθεί το προϊόν (απαίσιος όρος και άχαρος). Βέβαια υπάρχει, ακόμα, ένα ζήτημα με την προώθηση, αλλά αν το ζητούμενο είναι η πλούσια σε απολαβές καριέρα, δεν απασχολεί το συγκεκριμένο μπλογκ.

Για τις εκδόσεις, τι να πει κανείς? Πλέον οι περισσότεροι αναγνώστες διαβάζουν στην οθόνη ενός υπολογιστή ή ενός τάμπλετ!

Οφείλω, όμως, να επισημάνω και την ύπαρξη της άποψης που υποστηρίζει ότι «το μέσο είναι μέρος του μηνύματος»! Πώς μπορεί να εξηγηθεί αλλιώς η επαναφορά του βινυλίου? Πλέον το αγοράζουν πολύ συχνά ανάμεσα στις νεώτερες ηλικίες. Ακόμα, πες μου: δεν ξέρεις πολλούς που όταν αγοράζουν ένα βιβλίο, αμέσως το ανοίγουν και μυρίζουν το φρέσκο χαρτί?